‘Ik ben geen bestuurder die blind achter het landelijke beleid aanloopt’
Mirjam Hagen, bestuurder van QuaRijn, zette de afgelopen jaren een bijzonder nieuwbouwproject neer in Doorn. De ouderenzorgorganisatie bouwde zelfs een buitenpoli voor het ziekenhuis met ruimte voor apotheek en huisartsenpraktijken. In dat gebouw komt ook de eerste zelf-bedienbare MRI.
In eerste instantie was het helemaal niet de bedoeling dat er nieuwbouw zou komen in Doorn. Eerdere plannen voor nieuwbouw waren gesneuveld en daarom was de opdracht verpleeghuis Het Zonnehuis te verbouwen. Maar toen Hagen in 2014 als nieuwe bestuurder van QuaRijn zag hoe gedateerd het was, had ze een missie. Jarenlang werkte ze keihard samen met collega’s om iedereen warm te krijgen voor een nieuwbouwproject met drie landhuizen op het bosrijke terrein van Het Zonnehuis in Doorn. De eerste twee landhuizen zijn inmiddels af. Daarin zijn gevestigd: een revalidatiecentrum, woningen en voorzieningen voor mensen met Korsakov, dagbehandeling, restaurant en een regionaal expertisecentrum. Het derde landhuis waarvan de bouw momenteel in volle gang is, is voor mensen met dementie en moet april 2024 klaar zijn.
Financiële stresstesten
De lage rentestand maakte de businesscase voor de nieuwbouw solide. De businesscase doorstond financiële stresstesten, waarin ook leegstand werd doorgerekend. Het nieuwe Zonnehuis is duurzaam gebouwd, ook qua opzet, want de studio’s kunnen worden omgebouwd naar gewone twee- en drie kamerappartementen. De totale kosten bedragen 38 miljoen.
Met een groep collega’s, onder wie de directeur servicecentrum, werkte Hagen verder aan het strategisch vastgoedplan. De demografische ontwikkelingen in de vijf gemeenten werden onderzocht, onder andere de Utrechtse Heuvelrug, die ook wel Care Valley wordt genoemd vanwege de zeer sterke vergrijzing. Ze legden werkbezoeken af, deden officiële aanbestedingen en kozen betrouwbare bouwpartners.
Meer dan woorden aan bestuurlijke tafels
Bijzonder aan het nieuwbouwproject in Doorn is dat Quarijn een poli heeft gebouwd voor het Diakonessenhuis in Utrecht. Het ziekenhuis huurt van de ouderenzorgorganisatie. In het gebouw zit de buitenpolikliniek met alle specialismen van het Diakonessenhuis, samen met twee huisartsenpraktijken en een apotheker, en dat allemaal onder één dak. “Inwoners van Doorn en omstreken kunnen voor alle specialismen hier terecht”, vertelt Hagen. “Zorgverleners kunnen gewoon binnenlopen bij elkaar en dat maakt een wereld van verschil. Dit gebouw ondersteunt de samenwerking in de regio, zoals in het Integraal Zorgakkoord staat. Wij proberen het hier echt te laten gebeuren, in plaats van dat het woorden blijven aan de bestuurlijke tafels.”
Zelf-bedienbare MRI
Een ander bijzonder project in het expertisecentrum in Doorn is Scan2Go. De plaatsing in het revalidatiecentrum van deze MRI-scanner om vroegtijdig dementie op te sporen, is een gezamenlijk onderzoeksproject met grote partijen, zoals het UMC Utrecht en Philips. De MRI-scanner wordt zo ontwikkeld dat cliënten hem in de toekomst zelf kunnen bedienen. De huisarts kan mensen doorverwijzen en krijgt de uitslag. QuaRijn kan na de diagnose snel beginnen met begeleiding. “We gaan de onderzoeksfase nog in, dus ik wil niet te hard van stapel lopen, maar dit zou maatschappelijk gezien echt wat kunnen opleveren.”
Met de MRI-scanner kan dementie mogelijk eerder en sneller worden opgespoord. Een vroege diagnose kan veel ellende besparen in het leven van mensen met dementie en hun naasten, bijvoorbeeld omdat de omgeving eerder leert hoe ze met dementie kunnen omgaan.
Intuïtie is geïntegreerde ervaring
Hagen werkt al 42 jaar in de zorg. Zij begon als diëtist, maar dook snel weer in de studieboeken om later projectleider, manager, directeur en tot slot bestuurder te worden in de ouderenzorg. Ze werkte door het hele land: in Haarlem, Leiden, Schiedam, Amstelveen, Brabant en de Achterhoek. “Ik heb veel gezien en op de een of andere manier had ik vertrouwen in het nieuwbouwproject. Ik voelde dat het mogelijk moest zijn. Mijn intuïtie heeft, naast het feitenonderzoek en het werken met vakmensen, een belangrijke rol gespeeld. Intuïtie is eigenlijk geïntegreerde ervaring: erg waardevol bij het nemen van besluiten. We hebben er samen voor gezorgd dat de nieuwbouwplannen werkelijkheid konden worden.”
Pluspakket en arbeidsmarkt
Cliënten met dementie zijn nu al de grootste doelgroep binnen verpleeghuizen en dat zal alleen maar groeien. Bij QuaRijn is huidige verdeling van de wooncapaciteit tussen de doelgroepen somatiek en dementie 15 procent ten opzichte van 85 procent. De verwachting voor de komende jaren is een verschuiving naar 10 procent ten opzichte van 90 procent. Deze cliënten wonen in eenpersoons-studio’s met gezamenlijke huiskamers.
Op de bovenste verdieping van het nog te bouwen derde pand voor mensen met dementie, komen cliënten te wonen met een ruimere beurs en een pluspakket. Ze ontvangen extra dienstverlening en huren grotere appartementen. Hagen: “Je kunt je afvragen of dat met die krappe arbeidsmarkt wel zo eerlijk is, maar er zijn hier in de buurt heel veel particuliere zorgaanbieders. Wij laten in de regio zien dat we er voor iedereen zijn.”
Blijven clusteren
Voor mensen met somatische problematiek zijn ruimere appartementen nodig, vindt Hagen. Wonen en zorg worden wel degelijk gescheiden in de financiering, maar ze is een voorstander van het samenbrengen van deze vaak complexe doelgroep. Daarmee gaat Hagen misschien in tegen het overheidsbeleid. “Thuis wonen is een mooi streven, maar dan heb je per definitie meer reistijd en dus menskracht nodig. Geclusterd wonen zorgt er bovendien voor dat mensen elkaar gemakkelijk kunnen ontmoeten. Als de zorg intensief is, moeten we dus blijven clusteren. Anders benutten we het personeel dat er nog is, niet goed. Ook de arbeidsmarkt bestaat uit verschillende doelgroepen. Niet iedereen wil zelfstandig werken in de wijk. Sommige medewerkers houden juist van werken in een groep. Laten we daar oog voor houden.”
“Misschien ben ik eigenwijs”, vervolgt Hagen, “maar ik probeer het beleid, dat om de paar jaar verandert, voor ons te laten werken, in plaats van andersom. Ik ben geen bestuurder die blind achter het landelijke beleid aanloopt, maar iemand die samen met anderen onafhankelijk nadenkt en onderzoek doet en het zorg- en woonaanbod afstemt op de lokale situatie.”
Volgens Hagen gaat ‘Den Haag’ ervan uit dat het in de toekomst beter lukt om mensen met dementie thuis te laten wonen, maar, zo stelt zij: “iedereen in de zorg weet dat veel mantelzorgers op een gegeven moment helemaal op zijn en dan is het verpleeghuis soms onontkoombaar. Het is ontzettend moeilijk en zwaar om te zorgen voor mensen met dementie.”
Uitbreiden dementiezorg in de wijk
Toch zal QuaRijn de dementiezorg in de wijk uitbreiden. Steeds vaker wordt de hulp ingeschakeld van familie, naasten en buurtbewoners om de professionals te helpen. Hagen is in de kernen van de gemeenten bezig met projecten om kleinschalige voorzieningen – denk 25 woningen – te bouwen voor mensen met dementie. Dat is volgens Hagen aantrekkelijk voor medewerkers, vrijwilligers en mantelzorgers. “Iedereen helpt daar dan graag mee.”
Een belangrijke voorwaarde voor het neerzetten van succesvolle, kleinschalige zorgwoningen is een goede samenwerking met de lokale woningcorporatie en de gemeente. Samen met de zorgorganisatie noemt Hagen dit dan ook wel de gouden driehoek.
Normale leven in zorglocaties
De inspiratie voor deze aanpak heeft de bestuurder gevonden bij ouderenlandgoed Grootenhout, een kleinschalige woonvoorziening in Brabant waar de dementiezorg op een heel andere manier wordt verleend. Hier werken veel mensen die niet specifiek voor de zorg zijn opgeleid, maar wel veel te bieden hebben voor mensen met dementie. “De komende jaren willen we proberen het normale leven maximaal terug te brengen in onze zorglocaties. Tegelijkertijd zullen onze professionals veel meer in de wijk gaan werken. Ook mensen thuis hebben soms gespecialiseerde hulp nodig. Waarom zou de hulp van een specialist ouderengeneeskunde of een psycholoog alleen beschikbaar zijn voor het verpleeghuis en niet voor mensen thuis?”