De kamer is gevuld met familiekiekjes. Ook staan er her en der wat geliefde spulletjes. “Hé hallo, kom binnen. De visite is net weg”! Mevrouw Levens vertelt over haar dochter die net is langs geweest. Over haar kleinkind die een diploma heeft gehaald. En over de verzorgende die onlangs jarig is geweest. Dan is het een poosje stil. Mevrouw kijkt uit het raam en zegt: ”Ik heb zoveel om dankbaar voor te zijn. Voor mijn familie. Voor anderen om mij heen. Maar toch voel ik mij vaak zo vreselijk eenzaam.”

Sommigen van ons zullen dat gevoel herkennen. Je zit in een kamer vol met mensen en toch voel je je eenzaam tussen velen.

Recente cijfers laten zien dat eenzaamheid een omvangrijk maatschappelijk probleem is. Het is niet gebonden aan een bepaalde leeftijd en raakt alle lagen van onze samenleving. Er worden allerlei sociaal maatschappelijke programma’s in het leven geroepen, omdat we willen helpen. We zijn geneigd om dat gevoel van eenzaamheid te willen wegnemen en te willen oplossen. Er worden volop mooie activiteiten aangeboden, omdat er vanuit wordt gegaan dat eenzaamheid is ontstaan door het gebrek aan contacten met anderen.

Soms is dat waar en soms ook niet.

Als geestelijk verzorger kom ik met name een andere eenzaamheid tegen. Deze existentiële eenzaamheid komt voort uit ingrijpende gebeurtenissen in het leven. Zoals het verlies van dierbaren. Ook kunnen er ernstige gezondheidsproblemen spelen of is er sprake van mentale achteruitgang. Het zijn onomkeerbare verliezen die niet te compenseren zijn en niet oplosbaar. Sociale contacten en activiteiten zorgen even voor afleiding, maar nemen dat gevoel van innerlijke eenzaamheid en gemis niet weg.

Deze existentiële eenzaamheid voelt zwaar en roept vooral bij het ouder worden vragen op over de zin van het leven. Vaak ook in het licht van de levensbeschouwing of van het geloof dat men met zich meedraagt. Er zijn levensvragen die kunnen gaan over het gemis van geliefden, over het verlies van regie en over het dagelijkse besef dat het leven ten einde loopt. Ook speelt het behoud van eigenwaarde mee als de leefsituatie niet meer te veranderen is.

Als geestelijk verzorgers werken we met innerlijke eenzaamheid. Door te luisteren met een open geest. Door eenzame mensen zelf aan het woord te laten, zodat zij hun innerlijke ervaring kunnen vertellen. Er ontstaat verbinding én contact met 'deze mens in deze situatie'.  Mijn bezoekjes aan mevrouw Levens bestaan uit ‘er zijn’. Aandachtig luisteren en verbinding maken met wat zij zegt. Zonder dat ik daar vaste betekenissen aan toevoeg of reageer vanuit algemene zin. Mevrouw Levens kan vertellen over haar innerlijke zoektocht met daarin alle onderdrukte gevoelens van gelukkige momenten. Maar vooral ook over kwetsbare zaken waar zij eerder niet mee om wilde, durfde of om mocht gaan. En datgene waar ze nu liever niet meer naar omkijkt, maar wat ze toch tegenkomt in de vele stille uren die er zijn.

Laten we ook niet vergeten dat eenzaamheid bij ons menselijke bestaan hoort! Omgaan met onze innerlijke eenzaamheid is nodig om een positieve levenswaardering te behouden.  Om met tegenslagen om te gaan. Om veerkracht te krijgen voor wat nog komen gaat. En om het beste uit het leven te willen halen.

Gesprekken over levensvragen en zingeving zijn geen oplossing voor eenzaamheid maar dragen wel bij aan de kwaliteit van leven. We komen een heel eind als we met elkaar blijven kijken naar wat de ander nodig heeft aan sociale activiteiten én aan aandacht voor de vaak verborgen diepere laag van ons bestaan. Opdat eens de cirkel rond zal zijn.

Toon Hermans schreef hierover het gedicht Cirkel.

Ik heb gezocht, gevonden en verloren,

En weer opnieuw gezocht totdat ik het weer vond.

Een mens wordt zoveel meer dan ééns geboren,

En voor wie het zoekt is op een dag de cirkel rond.

Anita Bos
Geestelijk verzorger bij QuaRijn